Joshua Oppenheimer, zikloari izena ematen dion The Act of Killing filmaren egilea, Donostian izango da.
The Act of Killing. Zinema eta Indarkeria Globala du izena Donostia Zinemaldiaren 64. edizioaren programazioaren barruan izango den atzera begirako tematikoak. Orotara, 32 film izango dira, bizi ditugun garaien eta mundu osoan gertatzen diren indarkeria-egoeren lekuko direnak: gatazkak, terrorismoa, lurraldeen okupazioa, giza eskubideen urraketak, genozidioak,...
Azken hamarkadatan mundu osoan bizi diren gertakari dramatikoenetako batzuk jorratuko ditu zikloak: IRA, ETA eta bestelako talde terroristen jarduerak, Estatuaren terrorismoa, Afrikako liskarrak, Palestinaren eta Israelen arteko gatazka, Ukrainiako gerra, Latinoamerikako herrialde batzuetako indarkeria, Saharako herriaren egoera, Kanbodiako eta Indonesiako genozidioak eta terrorismo jihadista.
Fikziozko tituluak emango dira atzera begirakoan, bai eta zinemagile garaikide nabarmenen ez-fikzioak ere, besteak beste hauenak: Paul Greengrass, Joshua Oppenheimer, Heddy Honigmann, Hubert Sauper, Amat Escalante, Rithy Panh, Christian Petzold, Steve McQueen, Mahamat-Saleh Haroun, Danis Tanović, Sergei Loznitsa, Bahman Ghobadi, Ziad Doueiri, Hany Abu-Assad eta Julio Medem. Gainera, zikloak Europa Transit proiektuko piezetako baten estreinaldia hartuko du berean. Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburuaren baitako egitasmo bat horretan, hamar dokumental filmatu dituzte gatazkaren lekuko diren edo izan diren hamar bat hiriren gaur egungo egoerari buruz.
Hautatutako filmak, ordea, ez dira heriotza eta sufrimendua eragiten duten egoera horien lekuko izatearekin konformatu. Aitzitik, salaketarako arma izan daitezke, bai eta arazo tragiko horietako asko aztertzeko bitarteko edo horietan esku hartzeko modu ere. Ziklo honen helburua ez da gai horiek, indarkeria bizi duten herrialdeak edo erakusten duten filmak sakonean eta banan-banan aztertzea, baizik eta errealitate horietako batzuen analisia egitea, zinema onaren bitartez.
Zikloa Donostia 2016 Europako Kultur Hiriburuarekin batera dago antolatuta, San Telmo Museoaren, Euskadiko Filmategiaren eta CulturArts-IVACen (Valencia) lankidetzarekin.
Atzera begirakoan ikusiko diren filmen tituluak:
Clara eta Hans Alemaniako terrorista ezkertiar batzuk dira. Poliziak ia hamabost urte daramatza haien bila. Haien alaba Jeanne, gero eta errebeldeagoa, beren segurtasunerako mehatxu bihurtzen hasiko zaie hondartzan ezagututako mutil batekin maitemintzen denean.
Dokumental motako drama honek 1972ko urtarrilaren 30ean Derryn (Ipar Irlanda) izandako gertakari tragikoen berri ematen du: egun hartan, britainiar tropek tiro egin zuten Ivan Cooper giza eskubideen aktibista buru zuen manifestazio baten aurka, eta gertakari horren ondorioz 13 manifestari hil eta 14 zauritu ziren.
Kanbodiako Khmer Gorrien erregimenak iraun zuen lau urteetan biztanleen laurden bat sarraskitu zuten. Alde guztietatik etsaiak ikusten zituen sistema paranoikoan, edozein disidentzia arrasto nahikoa zen susmagarriak S-21 segurtasun espetxean sartzeko. Filmeko protagonistek (S-21eko egiazko kartzelariak eta bizirautea lortu zuten pertsonak) argi eta garbi hitz egingo digute infernu hartan izandako esperientziez.
Julio Medemen dokumental bat, Euskal Herriaren iraganari, orainari eta geroari buruz hausnar egiten eta hausnar eragiten duena, hainbat euskal herritarri egindako elkarrizketen ordu kopuru handi bat eta artxiboko materiala baliatuz.
60ko hamarkadan, zientzia-esperimentu modura, Victoria aintziran arrain espezie berri bat sartu zuten. Honen ondorioz, Niloko perkak bertako espezieak desagertarazi zituen ia; hain azkar ugaldu zen, ezen, gaur egun, haren haragia mundu guztira esportatzen den. Sobietar Batasun ohiko zama-hegazkin eskergak egunero iristen dira harrapaketa berrien bila, kalashnikoven eta munizioen truke.
Bloody Sunday filmaren zuzendari Paul Greengrass-ek idatzia eta ekoitzia, lan honek 1998ko abuztuaren 15eko Omagh-eko atentatu lazgarria gogorarazten du. Egun hartan, Benetako IRAk lehergailu bat jarri zuen hirigunean eta errugabeen sarraski ikaragarria eragin zuen. 2004ko Donostia Zinemaldian gidoi onenaren epaimahaiaren saria.
Irakeko Kurdistaneko herrixka batean, Iran eta Turkiaren arteko mugan, biztanleak antena paraboliko baten bila dabiltza etsi-etsian, Estatu Batuak Iraken kontra aurki egitekoak diren erasoaren berri izateko, pare bat egun besterik ez dira falta eta... Film Onenaren Urrezko Maskorra irabazi zuen 2004ko Donostia Zinemaldian.
Bi palestinar gazte, Khaled eta Said txikitako lagunak, Tel Aviven atentatu suizida batean immolatzeko errekrutatuko dituzte. Baina gauzak ez dira espero bezala aterako, eta bananduta amaituko dute. Bakoitzak bere patuari eta usteei aurre egin beharko die.
Txad, 2006. Berrogei urteko gerra zibil baten ostean, gobernuak gerra-kriminalei amnistia eman berri diela iragarri du irratiak. Albisteak sutan jarriko du Gumar Abatcha, eta hamasei urteko biloba Atim-i aginduko dio aita erail zion gizona aurkitu eta akabatu dezala.
Don Plutarcok, haren seme Genarok eta Lucio bilobak bizimodu bikoitza daramate. Batetik, herriko musikari umilak dira, eta bestetik, Mexikoko gobernu zapaltzailearen aurkako nekazarien gerrilla-mugimenduaren laguntzaile.
Rachel Levy, 17 urteko israeldar bat, palestinar suizida baten lehergailuak akabatu zuen, duela lau urte, Jerusalemen; ordutik, haren ama Abigailek apenas izan duen bake unerik. Levyren hiltzailea Ayat al-Akhras izeneko neska bat izan zen, handik zenbait kilometrotara dagoen errefuxiatu-eremu bateko ikasle bat, 17 urtekoa ere.
Steve McQueen zuzendariaren opera primak Ipar Irlandan kokaturiko segurtasun goreneko Maze espetxeko bizitza du hizpide, 1981ean Bobby Sandsek IRAko kideen artean bultzatutako gose-grebako gertakari hunkigarriak ardatz hartuta.
Afrika, gaur egun. Johnnyk, leporaino armatutako 15 urteko haur soldadu batek, bere baitan darama egunen batean izan nahi duen "zakur basatia". Bere komando txikiarekin, bidean gurutzatzen zaion guztia lapurtuko, arpilatuko eta suntsituko du. Hamahiru urteko Lakolék orgatxo erdi-hautsi bati bultzaka darama aita ezindua, haur-miliziek hartutako beren hiritik ihes egin nahian.
El olvido dokumentalak ahantzitako hiri bat (Lima), ahantzitako jende bat (perutarrak) eta ahantzitako historia bat (Perukoa) ditu mintzagai. Ironia bizirauteko arma da jende horrentzat, eta ahazten jakin behar dute, zinismoan, gorrotoan eta tristuran ez erortzeko.
Haizek bi urte bete baino lehen, GAL taldeak haren aita hil zuen, Mikel Goikoetxea "Txapela" ETAkidea. Aitaren oroitzapenik txikiena ez badu ere, 25 urte geroago neska galdezka hasiko da. Goikoetxea ezagutu zutenen testigantzak josiz, Haizek aita eta garai hartako egoera nolakoak ziren ezagutuko du pixkanaka.
Kigali, genozidioaren lehen eguna. Ruandarrak elkar sarraskitzen ari dira eta mendebaldarrek herrialdetik ihes egiten dute. Jacqueline, Belgikako familia baten umezain tutsi gaztea, kaosaren edian abandonatu dute. Donostia Zinemaldian Kutxa-Zuzendari Berriak Saria 2009an.
2009ko otsailean, daniar soldadu talde bat Armadillora iritsi zen, Helmand probintziako base militar batera, Afganistan hegoaldean, Janus Metz dokumentalista lagun zuela. Metzek eta Lars Skree operadoreak sei hilabete eman zituzten soldadu gazteen bizitzari jarraipena egiten, talibanen posizioetatik kilometro batera baino gutxiagora kokaturik.
Bosnia-Herzegovina, 1991. Komunistak boteretik jausi dira eta Divko Buntic hazi zen herrira itzuliko da bere familiaren etxea berreskuratzeko. Alemanian 20 urtez erbesteratuta egon ondoren, Divkok bere dirua eta harremanak erabiliko ditu bananduta egon arren oraindik emazte duen Lucija etxetik indarrez botatzeko.
Marokok ez du nahi munduak Sahara Mendebaldeko lurralde okupatuen egoera ezagutzea. Sahararrak 2.720 km-ko luzerako hesi batez Afrikaren gainontzekotik bereizitako lurralde batean bizi dira, mehatxupean etengabe, "Sahara Mendebaldea" edo "referendum" hitzak aipatu ere egin ezin dituztela. Egoera laburbiltzeko, "arazoa" hitza erabiltzen da.
Emad palestinar baserritarrak bere lehen kamera erosiko du laugarren semea, Gibreel, jaiotzen denean. Haren herrixkan, Bil'in-en, banaketa-hesi bat eraikitzen ari dira eta bizilagunak erabaki horri aurre egiten hasiko dira. Bost urtez baino gehiagoz, Emadek bere bi lagun onenak buruzagi dituen gatazka hori filmatuko du eta, aldi berean, Gibreeleren hazkuntza.
ETAren indarkeriaren amaierari buruzko dokumental honek euskal abertzaletasunaren erroak aztertzen ditu. Hala, gizartearen zati horren deskribapen kolektiboa egiten du, bake eta askatasuneko bere etorkizunerako oso garrantzitsuak diren egunotan.
Auzune bat, Lilleko metropoligunean. Alik, Nasserrek eta Hamzak (20 urte) beraiek baino hamar urte gehiago dituen Djamel ezagutuko dute. Manipulatzaile abila, Djamelek gazteak doktrinatuko ditu gutxika, haien etsipenak eta une horretatik aurrera parte izan nahi ez duten gizarte batek sortzen dien haserrea baliatuz.
Dokumental honek erronka bat luzatzen die Indonesiako heriotza-eskuadroien buruzagi ohiei: beren masa-hilketak nahi duten genero zinematografikoaren bitartez irudikatzea, Hollywoodeko zinema beltz klasikoa eta saio musikal bitxiak barne.
Badirudi Amin Jaafari zirujau arabeak den-dena duela: etorkizun handiko lan-ibilbidea eta Tel Aviveko israeldarren errespetua. Hori guztiori aldatu egingo da atentatu suizida lazgarri baten ostean, haren emazte Siham, zeina biktimen artean aurkitu baitute, susmagarri nagusitzat hartzen dutenean. Donostia Zinemaldian epaimahaiaren aipamen berezia 2012an.
Egun batean, Asier, Aitor Merino aktore eta zuzendariaren txikitako lagun mina, desagertu egin zen. ETAko kide egitea erabaki zuen. Nola azaldu zerk eraman zuen ulertzen hain zaila zen erabaki bat hartzera? Donostia Zinemaldian Euskal Zinemaren Irizar Saria 2013an.
Hamabi urteko Estela zeharo maiteminduta dago berarekin ihes egin eta ezkondu nahi duen poliziako kadete gazte batekin. Amets hori lortzen saiatzean, bere familiak beren eskualdea suntsitzen ari den indarkeriari egin beharko dio aurre.
2013-2014ko neguan Kieven (Ukraina) Yanukovych presidentearen erregimenaren aurka egindako matxinada zibilaren kronika. Dokumentalak iraultzaren bilakaerari jarraitzen dio: hasi Maidan plazako kontzentrazio baketsuetatik eta istiluen aurkako indarren eta manifestarien arteko kale-liskar odoltsuetaraino.
Lasa eta Zabala ustezko ETAkideak bahituak, torturatuak eta erailak izan ziren 1983. urtean. Hamabi urte geroago, Iñigo eta Fede abokatuak hiltzaileak identifikatzeko borrokatuko dira, euren usteak, baita bizitza ere, jokoan jarriz.
Joshua Oppenheimer zinemagileak Indonesiako 1965eko genozidioaren egileei buruz grabatutako materialari esker, bizirik ateratako familia batek bere semea nola erail zuten eta hiltzaileak zein diren aurkituko du. Dokumentalak seme gazteena hartzen du ardatz: hark egingo die aurre bere anaia hil zuten gizonei.
1980. urtean Euskadin eta Espainiaren gainontzekoan bizitako gertakari terroristen zuzeneko lekukoek beren oroitzapenak kontatu eta beren iritziak azalduko dituzte dokumental honetan.
2015eko urtarrilaren 7an, Charlie Hebdo Frantziako astekari satirikoa 12 pertsona akabatu zituen eraso terrorista baten biktima izan zen. Hurrengo egunean, emakumezko polizia bat erail zuten kalean. Urtarrilaren 9an, beste eraso batek Frantziako juduak jarri zituen jomugan. Bahitutako lau pertsona erail zituzten. Haiei guztiei gorazarre egiten die dokumental honek.
Donostia 2016ren Europa Transit enbaxada Pafosen izan zen pasa den uztailean. Zipre bi eremutan banatzen duen lerro berdearen hegoaldean dago Pafos eta bertara egindako bisitan Amets Arzallus bertsolaria izan zuen bidailagun Europako Kultur Hiriburuak, Zipren ere badagoelako bat-bateko kantuaren tradizioa. Bidaia horretan zipretar musikagile eta ahozko poetekin elkartu zen Arzallus, bai halaber exodoaren biktimekin eta desagertutako pertsonen senideekin. Haren begirada eta poesia baliatuta, Zipreko oraina eta iragana ezagutzera emango ditu Xuban Intxaustik zuzendutako dokumentalak.