Akira Kurosawa maisuaren zi­nema ezin zitekeen Japonia Beltzean atzera begirako inte­resgarritik at geratu. Rasho­mon (1950), Ikiru (1952) eta Si­chinin no samurai (1954) mai­sulan entzutetsuen itzalpean benetako harribitxi ilunak ezku­tatzen baitira. Yoidore Tenshi (1948), Nora Inu (1949), Warui yatsu hodo yoko nemuru (1960) eta Tengoku to jigoku (1963) perla beltzak dira, apika, esanguratsuenak.

AEBetako zinema beltzaren eragina ukaezina den arren, ne­orrealismo italiarraren zan­tzuak ere argi nabari daitezke maisu japoniarraren zinema beltzean; 40ko hamarraldiaren bukaeran errodatutako pelikula gordinetan, bereziki. II. Mundu Gerrak kiskalitako Japonia ilu­naren baitan sortutako zinema beltza da, uherra oso, non bio­lentzia eta ustelkeria nagusi di­ren. Horrezaz gainera, gogoeta moralik ere ez da falta.

Etikak eta kezka sozialak zi­priztindutako zinema beltz ho­rren paradigma da Nora Inu (1949) aparta. Murakami de­tektibeari –Toshiro Mifune– pistola lapurtuko diote autobu­sean. Desohoreak eragindako saminarekin aski ez balu beza­la, kontzientzia alhatuko zaio lapurtutako pistola hiltzaile ba­ten eskuetara iritsi ondoren. Hortaz, arma berreskuratzen ahaleginduko da kosta ahala kosta. Pasarte horretaz, hain justu, baliatzen da Kurosawa gerra osteko Japoniaren errai ustelak biluzi ahal izateko. Vi­ttorio De Sicaren Ladri di bici­clette (1948) maisulan neorre­alista gogora dakartzaten pla­no ilunen bitartez gaizkilez, prostitutez, lapurrez eta espe­rantzarik gabeko gizakiz josita­ko Tokioko auzune txiroetan barrena gidatzen du eta ikus­learen begirada; salaketa so­zialari leku eginez. Hala, hiltzai­learen jarrera justifikatu ez arren, pobreziak usu galbidera bultzatzen duela iradokitzen da filmean. Lirismoz zauritutako azken dueluaren ostean, de­tektibe gaztea eta hiltzailea lore artean arnasestuka erortzen direneko eszenak filma zabal­tzen duen zakur amorratuaren oroimen mikatzaz erasaten gaitu. Finean, biak dira-eta txirotasunaren biktima. Hari mehe batek baino ez ditu bereiz­ten haien patuak.

Zinema beltz estatubatua­rraren eragina ageriagoa da Tengoku to jigoku (1963) thri­ller ilunean. Izen handiko zapa­ta-enpresa baten akziodun na­gusienetakoa da Gondo –Toshi­ro Mifune berriz ere–. Enpresa­ren jabe egitekotan dela, haren semea bahituko dute. Hasieran, ordansaria ordaintzeko prest dago. Bahitutakoa bere txofe­rraren semea dela ohartu bezain laster, baina, iritziz aldatu­ko da. Etikak pisu handia erdies­ten du beste behin. Dilema mo­ral lazgarri batean aurrean jar­tzen du eta Kurosawak Gondo enpresaria; gutiziaren eta giza­tasunaren artean aukera egin beharko baitu.

Lokarri etikoa askatu ahala, prostituta, drogazale eta gaizki­leen kale itsuetan harrapatuko gaitu maisu japoniarrak enegarrenez. Kutsu neorrealista hain agerikoa ez den arren, bahitzai­learen eta Gondoren arteko az­ken elkarrizketan txirotasuna­ren marka saminak aurki dai­tezke; txabolen munduaren eta luxuzko jauregien arteko dia­lektika mingarriaren arrastoak, alegia. Zerua eta infernuaren ar­teko amildegia… Horixe da Ku­rosawaren zinema beltzaren aberastasunaren gakoa. Gene­roaren berezko kodeak ez ezik, gogoeta etikoa eta kezka sozia­la ere bere diskurtsoan barne­ratzeko duen gaitasuna.
Iñaki LAZKANO