Luigi Comencini, Pietro Germi eta Dino Risi zinemagileekin batera komedia italiarra irauli zuen Ma­rio Monicelli maisuak 50eko eta 60ko hamarraldietan. I soliti ig­noti (1958) eta La grande guerra (1959) dira, hain justu, bere mai­sulanik ezagunenak. Arras ez­berdinak biak. Lehena, komedia italiarraren gailurra da. Bestea, al­diz, gerraren aurkako apologia tragikomiko aparta. Monicellik Zi­larrezko Maskorra -Hitchcock-en Vertigo-rekin partekatua– bere­ganatu zuen I soliti ignoti (1958) dibertigarriarekin Donostiako Zi­nemaldian. La grande guerra (1959) drama zirraragarriarekin, aldiz, Veneziako Mostra-ko Urrez­ko Lehoia irabazi zuen.

Erromako bahitetxe ezagun bateko kutxa gotorreko dirua ostu eta txirotasunetik ihes egin nahian dabilen lapur talde xelebre baten nondik norakoak da­kartza I soliti ignoti (1959) atse­ginak.Garaiko aktore esangura­tsuenetakoak –Marcello Mas­troianni, Vittorio Gassman,Totò eta Claudia Cardinale– bildu zi­tuen Monicelli maisuak bere ha­rribitxirik finenean. Komedia aparta ez ezik,sasoi hartako italiar gizartearen isla gordina ere bada; neorrealismoak berak bi­luzitako pobrezia ironiaren bi­tartez salatzen duena. Izan ere, goseak bilakatzen ditu lapur protagonistak. Zorigaiztoko pa­tutik ihes ezinik dabilen galtzai­le talde maitagarri baten erre­tratua baitakarkigu Monicellik. Surrealistak bezain samurrak guztiak. Neska hauskorren au­rrean urtzen direnak; adiskide mendekuzaleak estimatzen di­tuztenak eta afari goxo baten­gatik billete-sortak ere ahantzi ditzaketenak.

Saminagoa da, ostera, La grande guerra (1959), egiazki. Estreinatu zen sasoian polemika ikaragarria piztu zuen Italian; I. Mundu Gerran italiarrek izan zu­ten papera sarkasmo mingotsez islatzen du eta. Oreste eta Gio­vanni soldaduak –Alberto Sordi eta Vittorio Gassman– dira fil­meko antiheroiak. Koldarrak be­zain alprojak biak. Lubakietako bizipen latzak errealismo zikinez islatzen ditu Monicellik filmean; gerraren absurdua ageri-agerian utziz. Pobreak, nekazariak eta gaizkileak dira italiar aberriaren abangoardia. Hiltegia zain duen artaldea, alegia. Kritika karmina da oso. Hala, Sordi-Gassman bi­kotearen umorea eta Silvana Manganoren erromantizismo etsia dira gerraren garraztasuna gozatzen duten bakarrak. Buka­eran, baina, alprojen zikoizkeria samurtasun bilakatuko da. Ge­rraren gordina saihets ezin deza­keen xalotasun.

“Commedia dell’arte” gogo­angarriaren uharari jarraiki sortu zituen film entzutetsuenak Mario Monicelli maisuak. Hortaz, bere komediak ez dira hutsalak inolaz. Klase sozial apalenen miseria sa­latzen baitute. Irriaren bitartez. Erromantizismoaren konplizita­teaz. Dramari muzin egin gabe. Gehienetan, bukaera zoriontsu­rik ez dago. Ezta I soliti ignoti (1958) gazi-gozoan ere. Lapurrak esku-hutsik itzultzen dira-eta au­zunera. Egunerokotasunik grise­nera. Amesteko gai dira oraindik, ordea. Ametsek aterpe hartu bai­tute haien bihotzetan. Horrexe­gatik marrazten ditu irribarreak galtzaileon ezpainetan itxarope­nak. Monicelliren unibertsoan es­perantza delako txiroenen abe­rastasun bakarra.

Bere komediak ez dira hutsalak inolaz. Klase sozial apalenen miseria salatzen baitute

Iñaki LAZKANO